TARİHİ VE COĞRAFİ YAPISI

Başçiftlik İlçesi coğrafi konum olarak Kelkit Çayı bir eşkenar üçgenin tabanı kabul edilirse,Reşadiye-Niksar tabana bitişik köşeleri, Başçiftlik'te taban karşısındaki köşede yer alır. Diğer bir ifadeyle Başçiftlik, Kuzeyinde Ordu iline bağlı Aybastı ilçesi,doğusunda Reşadiye ilçesi,güneyinde Niksar İlçesiyle çevrilmiş olup, toplam 130 Km2'lik mülki sınıra sahiptir. Yaklaşık olarak 37 derece,17 dakika doğu meridyenleri ile 40 derece,28 dakika kuzey enlemleri arasında yer alır. Başçiftlik Canik dağları üzerindeki havzanın batı kısmında yer alır. Bu havza doğuya gidildikçe genişler. Yörede İskevsür ovası olarak adlandırılan bu havzada yaklaşık 15'e yakın köy ve kasaba yer alır. Bu havzanın kuzey ve güney kısımları canik dağlarının yüksek tepeleri ile kaplıdır. Denizden yüksekliği 1425 metre olan Başçiftlik'in batısında büyük Çal tepesi, kuzeyinde Çartıl, Sivrilce güneyi ise Karaçam ormanlarının bulunduğu yüksek tepelerle çevrilidir. Doğusu düzlük alanlarla kaplıdır. Bu düzlük Bereketli ve Bozcalı Kasabalarına kadar devam eder. Başçiftlik'te iklim,karasal iklim ile Karadeniz ikliminin karışımından meydana gelen bir çeşitlilik arz eder. Kış mevsimi çok kar yağışlı ve soğuk geçer.

Başçiftlik'in kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Yaklaşık 550 sene önce kurulduğu tahmin edilmektedir.Başçiftlik'in Niksar ilçesinin doğu tarafında bulunan ve Ayvaz önü mevkiine yakın bir yerde kurulduğu (Bu günkü Çengelli köyü civarında ) ve bu günkü Başçiftlik'i yaylak olarak kullandıkları yönünde rivayetler vardır. Çevredeki bataklıkların , sivri sineklerin ve hastalıkların yüzünden halkın yaylak olarak kullandıkları bugünkü Başçiftlik'e göç ettikleri ve yerleşmeye karar verdikleri yönündeki bu rivayeti doğrulayan bir başka olay da Niksar'ın Ayvaz önü mevkiinde 'Başçiftlik Mezarlığı' diye anılan bir Mezarlığın yakın bir tarihe kadar var olması, Niksar'ın eski kayıtlarında Başçiftlik Mezrası'ndan bahsedilmesidir. Araştırmacı yazar Sadi BAYRAM; 'Niksar Vakfiyeleri' ile ilgili araştırmasında Başçiftlik'le ilgili olarak : ' 890 Şevval Gurresi ( 20.10.1485) Abdullah oğlu Sinaneddin Yusuf Bey`in Niksar`a bağlı Başçiftlik de Allah rızası için yeni inşa ettirdiği zaviyeyi fukara, miskin, ulemâ, şeyh ve zaviyeye inen bütün misafirler için vakfetmiştir. 582 numaralı defterin 168. sayfa, 113 sırasına kayıtlıdır. 1967 numaralı defterde de yeni Türkçe'si bulunmaktadır. Söz konusu zaviyenin ilelebet devamı için de ; İnce Sofi, Sarı Danişmendlü, Hatip, Hasan Halife, Babuç Köylerinin mezrasını, Başçiftlik adı ile bilinen Çiftliğin tamamı, Taşlık, Karabalçık, İbrahim Kırığı ve Dulugünayı adıyla bilinen yerleri, Hallaç İbrahim arazisi altındaki suyu vakfetmiş ve mütevelliliğe zaviye şeyhini getirmiştir. Kendi vefatından sonra evlatlarının en büyüğü, vakıf mütevelliliğine getirilecektir. Kendi nesli sona erdiğinde, Hızır Paşa oğullarının mütevelliliğe getirilmesi, gerekirse Hızır Paşa oğullarının Naip tutmasını, gelir fazlasını imaret hizmetlerinden arta kalan kısmı mütevellinin şahsına bırakmıştır.'diyebahsetmektedir.

Evliya Çelebi de; Seyahatname'sinde Başçiftlik'le ilgili olarak ; Niksar'dan doğuya ormanları aşarak altı saatte Başçiftlik'e geldiğini,burada Sivas eyaletinin tamam olup,Erzurum Eyaletinin başladığını,eyalet sınırında Vezirin Erzurum'dan gelen büyük bir heyetin karşıladığını,207 kurban kesildiğini,buradan da Erzurum Eyaletine bağlı 150 akçelik İskefsür kazasına gittiğini ,Başçiftlik'in 200 haneli büyük bir köy olduğundan bahsetmektedir.

Bir rivayete göre ilçenin Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon-Rum,Pontus devleti üzerine açtığı sefer sonucu kurulduğu da söylenir. Ancak bunun kesin bir delili ve bileni yoktur. Başçiftlik daha önce Niksar ilçesinin doğu bölümüne rastlayan ve Ayvaz önü mevkiine yakın bir yerde ilk yerleşimini yaptığı bilinir. Hatta o zamanki Başçiftlik mezarlığı çok yakın zamanlara kadar aynı adla anılmakta idi. Söz konusu mezarlık yakın zamanlarda Niksar Belediyesinin arsa parselleri ve şahısların buralara sahip çıkması sonucu mezarlık dağıtılmıştır. Tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, o zamanki sosyal durum ve Niksar çevresindeki bataklıklar ile o sıcak havadaki sivrisinek burada yaşayan halkı rahatsız etmiştir. Yine o zamanki Başçiftlik halkından olan bazı şahıslar bulundukları yerden doğuya doğru gittiklerinde geniş ormanlıklar ve soğuk akarsular arasında bugünkü Başçiftlik ilçesinin merkez camisinin bulunduğu yerde,geniş bir alan bulmuşlardır. Geri döndüklerinde halklarına: ' Öyle bir yer bulduk ki otu sümbül kuşu bülbül' diye methetmişlerdir. Bunun üzerine köy halkından beş hanenin buraya yerleştiğini daha sonrada göçmeyerek ikameti devam ettirdiği söylenir. İsminin de buradaki beş haneden dönüşerek Beşçiftlik olduğu daha sonrada Başçiftlik'e dönüştüğü rivayet edilir.